30 İldə Azərbaycanın İnkişafı

Azərbaycan, Sovet İttifaqının dağılmasından sonra müstəqilliyini bərpa edərək qısa bir müddətdə dinamik bir inkişaf yolu keçmiş və bu müddət ərzində öz iqtisadi, siyasi, mədəni və sosial sahələrində böyük nailiyyətlər əldə etmişdir. 1991-ci ildə müstəqillik qazanan Azərbaycan, 30 il ərzində həm regional, həm də beynəlxalq aləmdə mühüm bir aktor olmuşdur. Bu müddət ərzində ölkə, iqtisadiyyatını şaxələndirmək, infrastrukturunu yeniləmək, milli təhlükəsizlik və xarici siyasət sahələrində mövqelərini gücləndirmək, eyni zamanda sosial rifah səviyyəsini yüksəltmək məqsədilə bir çox islahatlar həyata keçirmişdir.

Azərbaycanın 1991-ci ildə müstəqillik qazandığı dövr, ölkə üçün böyük iqtisadi çətinliklər və tənəzzül dövrü idi. Sovet İttifaqının dağılması, iqtisadi əlaqələrin pozulması və müstəqil iqtisadiyyatın qurulması məsələsi Azərbaycanın qarşısında böyük çağırışlar yaratmışdı. Lakin müstəqillikdən sonra Azərbaycanın iqtisadiyyatı sürətlə inkişaf etməyə başlamış və müxtəlif sahələrdə əhəmiyyətli uğurlar əldə edilmişdir.

Azərbaycanın ən böyük iqtisadi inkişaf səbəblərindən biri, ölkənin zəngin enerji ehtiyatlarından, xüsusilə neft və qaz sahəsindən düzgün istifadə etməsidir. 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi” adı ilə imzalanan neft müqavilələri, Azərbaycanın neft və qaz sahələrinin beynəlxalq investorlar üçün cəlbedici hala gəlməsini təmin etdi. Bu müqavilə ilə Azərbaycanın Xəzər dənizindəki nəhəng neft yataqları, dünya bazarlarına çıxarıldı və ölkə enerji ixracatında mühüm rol oynamağa başladı. Azərbaycan, həmçinin “Cənub Qaz Dəhlizi” layihəsi vasitəsilə qaz ixracatını artırmış və Avropaya enerji təhlükəsizliyi təmin edən bir tərəfdaş olmuşdur.

Azərbaycan, təkcə enerji sektoruna əsaslanmaqla kifayətlənmədi. Ölkə, iqtisadiyyatını şaxələndirmək üçün qeyri-neft sektorlarına da ciddi sərmayələr qoymuşdur. Kənd təsərrüfatı, sənaye, informasiya texnologiyaları və turizm sahələrində inkişaf layihələri həyata keçirilmişdir. Bununla yanaşı, Azərbaycanın infrastruktur layihələri də böyük bir əhəmiyyət kəsb edir. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft boru kəməri, Bakı-Tbilisi-Erzurum qaz boru kəməri, həmçinin Bakı Limanı kimi mühüm infrastruktur layihələri, Azərbaycanın regional və qlobal iqtisadiyyatda güclü mövqeyini təmin etmişdir.

Azərbaycanın müstəqil dövlət olaraq keçdiyi yolda, siyasi stabillik və beynəlxalq əlaqələrin gücləndirilməsi önəmli məsələlərdən biri olmuşdur. 30 il ərzində ölkə, siyasi islahatlar aparmış, vətəndaş hüquqları və demokratiya sahəsində müəyyən addımlar atmış, eyni zamanda beynəlxalq arenada öz mövqeyini daha da gücləndirmişdir.

Azərbaycanın xarici siyasəti, ölkənin geosiyasi mövqeyini nəzərə alaraq müxtəlif regional və qlobal tərəfdaşlarla əlaqələrin qurulmasına yönəlmişdir. Ölkə, həm Qərb, həm də Rusiya ilə strateji münasibətlər qurmuş, həmçinin Türkiyə ilə olan dostluq və əməkdaşlıq münasibətləri xüsusilə əhəmiyyətli olmuşdur. Azərbaycanın NATO ilə əməkdaşlıq səviyyəsi artmış və beynəlxalq təşkilatlar, o cümlədən BMT, ATƏT, Avropa Şurası və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatında fəal iştirak etmişdir.

Azərbaycanın müstəqillik dövründə ən böyük siyasi çətinliklərdən biri, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi olmuşdur. 1991-1994-cü illərdə baş verən müharibə, Azərbaycanın ərazisinin əhəmiyyətli hissəsinin işğalına səbəb olmuşdu. Lakin 2020-ci ildə, ölkənin güclü ordusu və beynəlxalq dəstəyin təsiri ilə, Azərbaycan Dağlıq Qarabağda ərazi bütövlüyünü bərpa etdi. 44 günlük Vətən müharibəsi, Azərbaycanın tarixində əlamətdar bir dönüm nöqtəsi oldu və ölkənin siyasi gücünü nümayiş etdirdi.

Azərbaycanın sosial sahələrdəki inkişafı, əhalinin həyat səviyyəsinin yüksəlməsi və sosial təminatın yaxşılaşdırılması ilə özünü göstərmişdir. Hökumət, xüsusilə səhiyyə, təhsil, sosial müdafiə və infrastruktur sahələrində mühüm islahatlar həyata keçirmişdir.

Son 30 ildə Azərbaycanın təhsil sistemi böyük dəyişikliklərə uğramışdır. Dövlət, təhsil infrastrukturunun təkmilləşdirilməsinə, beynəlxalq təhsil standartlarına uyğun olaraq tədrisin keyfiyyətinin artırılmasına böyük diqqət ayırmışdır. Azərbaycanda bir neçə nüfuzlu universitetin yaradılması və xarici universitetlərlə əməkdaşlıq əlaqələrinin inkişafı, ölkənin elmi potensialını artırmışdır.Azərbaycan, səhiyyə sahəsində də əhəmiyyətli islahatlar həyata keçirmişdir. Dövlət, səhiyyə xidmətlərinin əlçatanlığını və keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədilə müxtəlif proqramlar tətbiq etmişdir. Həmçinin, sosial müdafiə sisteminin təkmilləşdirilməsi və yoxsulluğun azaldılması istiqamətində ciddi addımlar atılmışdır.

Son 30 ildə Azərbaycanın texnologiya sahəsindəki inkişafı da diqqətəlayiqdir. İnformasiya texnologiyaları sahəsində əhəmiyyətli investisiyalar olunmuş, rəqəmsal iqtisadiyyatın inkişafı üçün mühüm addımlar atılmışdır. 5G şəbəkələrinin qurulması, innovativ startapların dəstəklənməsi və təhsildə rəqəmsal alətlərin tətbiqi ölkənin texnoloji inkişafını sürətləndirmişdir.

Azərbaycan, müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra 30 il ərzində əhəmiyyətli iqtisadi, siyasi və sosial inkişaflar əldə etmişdir. Bu müddət ərzində ölkə, enerji sektorundan qeyri-neft sektoruna qədər müxtəlif sahələrdə irəliləyişlər əldə etmiş, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində mühüm qələbələr qazanmış, eyni zamanda beynəlxalq aləmdə nüfuzlu bir mövqeyə sahib olmuşdur. Azərbaycanın 30 il ərzindəki inkişafı, həm də xalqın müstəqil dövlət quruculuğunda göstərdiyi mübarizənin və əzminin təzahürüdür.